Τι τονίζει ο Πλάτωνας στην "Πολιτεία" ,ο Αριστοτέλης στα "Πολιτικά" ,και ο Σωκράτης στη συνάφεια Ευδαιμονία- Ηθική-Πολιτική ?
Γράφει η Ελένη Παπουτσή
Στην πλατωνική Πολιτεία παρουσιάζεται μια στενή σχέση ανάμεσα στην ανθρώπινη ψυχολογία και στη διαμόρφωση του κράτους. Οι χαρακτηριστικές ιδιότητες των τάξεων αντανακλούν τις ψυχολογικές ιδιότητες των 3 μερών της ψυχής του κάθε ατόμου.
Η κοινωνία με την ιδεατή δικαιοσύνη κατά Πλάτωνα, απαρτίζεται από 3 τάξεις.
Τους παραγωγούς, τους φύλακες, και τους κυβερνήτες.
Τοποθετούνται δηλαδή οι πολίτες σε τάξεις ανάλογα με το ποιό μέρος της ψυχής τους είναι το κυρίαρχο. Η καταγωγή και το φύλο τους δεν ......παίζουν ρόλο. Ακόμα και δούλοι μπορουν να γίνουν κυβερνήτες, και τα παιδιά των κυβερνητών μπορούν να γίνουν παραγωγοί ή φύλακες.
Το μόνο μέσο ταξινόμησης είναι η παιδεία μέσω της εκπαίδευσης, που είναι ευθύνη του κράτους.
Όταν τα άτομα εχουν προβλήματα στην εκπαίδευση, αποχωρούν, και γίνονται μέλη της παραγωγικής τάξης, και αργότερα φύλακες.
Όσοι συνεχίζουν γίνονται φιλόσοφοι, και αποτελούν την τάξη των κυβερνητών.
Ιδανική λειτουργία σημαίνει ότι κάθε τάξη εχει τη δική της αρετή.
Η αρετή της παραγωγικής είναι η σωφροσύνη, των φυλάκων η ανδρεία, ενώ των κυβερνητών η σοφία.
Όταν αυτές εναρμονίζονται επικρατεί η δικαιοσύνη.
Η γενική αρετή της πολιτείας εξαρτάται από την αρετή των κυβερνητών Η δομή της πολιτείας αντανακλά τη ψυχολογική δομή των ατόμων.
Έτσι υπάρχει δομική ομοιότητα μεταξύ της αρετής της πολιτείας και εκείνης των πολιτών.
Κατά Αριστοτέλη η Πόλη δεν αποτελεί μια μορφή συνύπαρξης που στόχο έχει απλώς, την επιβίωση των ανθρώπων, αλλά εκείνη τη μορφή οργανωμένης και τελεολογικά προσανατολισμένης συνύπαρξης που εξασφαλίζει το Ευ ζην, δηλαδή την ηθική τελείωση του ανθρώπου.
Άρα η γνωστή σε ολους αριστοτελική πρόταση «ο άνθρωπος είναι από τη φύση του ζώο πολιτικό»θα πρέπει να κατανοηθεί και στην ηθική της διάσταση.
Η Ηθική τελείωση του ανθρώπου πραγματώνεται ουσιαστικά στο εσωτερικό μιας πολιτικής κοινότητας. Ο Αριστοτέλης αναγνωρίζει ότι δεν μπορεί να ταυτιστούν οι ένοιες «αγαθός ανήρ» και «σπουδαίος πολίτης» δεδομένης της σχετικότητας των πολιτευμάτων.
Αυτό δεν αναιρεί ωστόσο, ότι η τέλεια πόλη θα είναι εκείνη όπου οι παραπάνω ένοιες θα μπορέσουν να ταυτιστούν χωρίς τον κίνδυνο ασυμβατότητας. Συνεπάγεται ότι η τέλεια πόλη μπορεί να υπάρξει ,όταν οι αρχές της πολιτικής συνύπαρξης υπόκεινται σε εκείνες της ηθικής.
Με τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να νοηθεί και ο ρόλος της παιδείας, η οποία ορίζεται ως ηθική παιδεία, Δεν είναι τυχαίο ότι τα πολιτικά του Αριστοτέλη ολοκληρώνονται με μια πραγματεία περί παιδείας.
Στην απολογία του ο Σωκράτης λέει ότι το κύριο στοιχείο της φιλοσοφικής του πράξης, εξαρτάται από την κατάσταση των συμπολιτων του.
Η Ευδαιμονία με την αρχαία έννοια έχει να κάνει αποκλειστικά με την αρετή , και ο Σωκράτης αποδεικύει ότι η ευδαιμονία και η αρετή είναι θέματα άμεσα συνδεδεμένα με την ποιότητα της πολιτικής, και της ιδιωτικής ζωής των πολιτών. .
Κατά τον Σωκράτη η πλήρης γνώση της αρετής είναι απαραίτητη, για την καλή πρακτική ζωή του καθενός ιδιωτικά, και πολιτικά.
Η σκέψη και η εφαρμογή αυτής της ζωής,θα καταλήξει μέσα από την γνώση και αυτό ακριβώς με την ηθική είναι που θα μας κάνει ευδαίμονες ή όπως θα λεγαμε σήμερα ευτυχείς.
Το γεγονός είναι, ότι δεν υπήρχε μια έννοια της ευδαιμονίας κοινή για την εποχή και διαδεδομένη στο τότε κοινό, την οποία να υιοθετούν συγχρόνως, και οι τότε φιλόσοφοι.
Οι αρχαίοι φιλόσοφοι ενδιαφέρονταν για τα προβλήματα τα οποία σήμερα θεωρούμε ηθικής φύσεως, αλλά τα συζητούν στο γενικότερο πλαίσιο της ευδαιμονίας.
Παράλληλα, τροποποιούν την έννοια της ευδαιμονίας αρκετά, ώστε να είναι κατά τη γνώμη τους αδύνατον για οποιονδήποτε να ευδαιμονήσει, χωρίς ηθική.
Για τον Σωκράτη και τους αρχαίους φιλοσόφους δηλαδή, υπάρχει συνάφεια, και συνύφανση στις έννοιες ευδαιμονία, ηθική, πολιτική.
Ελένη Παπουτσή
Εκπαιδευτικός-Πολιτισμολόγος
M. ED.Ελευθ. επαγγελματ.
